"Στοχεύει στον ερχομό της επανάστασης στην ανθρώπινη εμπειρία. Εξισορροπεί ένα ορθολογικό όραμα ζωής επιβεβαιώνοντας τη δύναμη του ασυνείδητου και των ονείρων. Οι καλλιτέχνες του κινήματος βρίσκουν τη μαγεία και την παράξενη ομορφιά στο απροσδόκητο, το περιφρονημένο και το αντισυμβατικό. Στον πυρήνα των έργων τους βρίσκονται η αναζήτηση της ελευθερίας και η προθυμία να αμφισβητήσουν επιβεβλημένες αξίες και κανόνες”.
Αυτός είναι ο ορισμός του σουρεαλισμού στην ιστοσελίδα της Tate Modern, που δανείζομαι για να σας βάλω σε ένα κλίμα πέρα από την πραγματικότητα. Ιστορικά η λέξη "σουρεαλιστής” επινοήθηκε από τον Γάλλο ποιητή Γκιγιόμ Απολινέρ και εμφανίστηκε πρώτη φορά στον πρόλογο ενός θεατρικού έργου το 1917. Ήταν όμως ο Αντρέ Μπρετόν που συνέταξε το "Μανιφέστο του σουρεαλισμού” το 1924. Αλλά γιατί τόσος λόγος περί σουρεαλισμού στις σελίδες του Harper’s Bazaar; Γιατί σουρεαλισμός και μόδα κινούνται στην ίδια τροχιά.
Πολύς ο λόγος για την πρόσφατη επίδειξη υψηλής ραπτικής Spring/Summer 2023 του Daniel Roseberry για τον οίκο Schiaparelli, αλλά λιγοστή η ανάλυση για την πραγματική έμπνευση πίσω από τα κεφάλια ζώων που προβάλλονταν ως συνέχεια του μπούστου εντυπωσιακών μάξι φορεμάτων. Ανήκω σε εκείνες που θεωρούν ότι η τέχνη δεν επιδέχεται επεξήγηση και πιστεύω ακράδαντα ότι το "συμπέρασμα” προκύπτει ως αντανάκλαση του συναισθηματικού κόσμου του θεατή, οπότε γιατί να μη συμβαίνει το ίδιο και με την παρατήρηση της μόδας;
Στο "Desk Suit” της Elsa Schiaparelli, σχέδιο εμπνευσμένο από το έργο "Venus de Milo with Drawers” του Σαλβαδόρ Νταλί του 1936, το sleek ταγέρ με τις τσέπες, αριστοτεχνικά ραμμένες από τον Lesage με την trompe-l’oeil τεχνική για να αναπαριστούν τα συρτάρια του γλυπτού του Νταλί, άνοιγε το κεφάλαιο της πνευματώδους μόδας. Η "ωμή” συνύπαρξη βίας και ελίτ πολυτέλειας, από την άλλη, στο "The Tears Dres” του οίκου Schiaparelli το 1937-38 από μεταξωτό κρεπ με τυπωμένες λωρίδες σχισμένης σάρκας όχι μόνο δεν ξεσήκωσε ακραίες αντιδράσεις στα late ’30s, αλλά και επηρέασε τη μόδα για όλη τη μετέπειτα ιστορία της.
Φετιχιστικά σύμβολα ή φωτορεαλιστικές αναπαραστάσεις δανδικής προέλευσης; Αν μπόρεσαν να τα αποδεχτούν τη δεκαετία του ’30, είναι κάπως άτοπο να μην μπορούμε να εναρμονιστούμε με της τεχνητής νοημοσύνης. "Δεν ήθελα να κυριολεκτήσω. Δε θα βρεθούμε στους εννέα κύκλους της Κόλασης ούτε θα συναντήσουμε τον διάβολο. Δεν ήταν αυτό το θέμα. Το θέμα ήταν πραγματικά ο ίδιος ο Δάντης και αυτή η ιστορία περί δοκιμασιών και αμφιβολιών, ότι πρέπει να τα ζήσεις όλα αυτά για να φτάσεις στον Παράδεισο” τόνιζε ο Roseberry στα backstage της επίδειξης Haute Couture Spring/Summer 2023 της Schiaparelli μην έχοντας καν προβλέψει τις αντιδράσεις στα social media περί του αδυσώπητου κυνηγιού του "τροπαίου” και ξεκαθαρίζοντας ότι δεν πρόκειται καν για φορέσιμη τέχνη, αλλά για τη γυναικεία ενέργεια που συσχετίζεται με την αναφορά στην "Κόλαση” του Δάντη. Το ίδιο συνέβη και με τη συλλογή Spring/Summer 2023 του οίκου, με τα μέρη του σώματος να αναπαρίστανται με χρυσές πινελιές επάνω σε αισθησιακά second skin φορέματα ή με την box-shaped τσάντα με το κλείσιμο να παίρνει τη μορφή μιας δύσμορφης μύτης.
Θα παρατηρήσατε σαφώς και τις σχεδιαστικές υπερβολές στο show του Loewe για την Α/Κ 2023, με τα "πιξελιασμένα” παντελόνια και τοπ να δίνουν τη θέση τους σε ψηλοτάκουνα από ξεφουσκωμένα μπαλόνια, τόσο στενά συνδεδεμένα, που θυμίζουν πέταλα ενός λουλουδιού – άλλο ένα sold out κομμάτι μετά τα περσινά mules που στέκονταν σε σπασμένα αβγά ή μπάρες από σαπούνι. Και μιας και ο λόγος για μπαλόνια, σε μια εποχή όπου όλα διογκώνονται, από το κόστος ζωής μέχρι την ενέργεια και τις τιμές των τροφίμων, ο Jeremy Scott στον Moschino δεν μπορούσε παρά να "φορτώσει” τα σύνολα με φουσκωτές σαμπρέλες θαλάσσης στο κλασικό σχήμα της κουλούρας ή στα πιο χιουμοριστικά σχέδια του φλαμίνγκο, της τίγρης και της χελώνας. Πλήκτρα υπολογιστή στη θέση κεντημάτων στον JW Anderson, το θρυλικό Gremlin "κρεμασμένο” στις τσάντες του Gucci και larger-than-life φερμουάρ στον Louis Vuitton μπορεί να μην είναι προφανείς επιλογές στον κόσμο της μόδας όπου το glam συνδέεται με το πασπαλισμένο με γκλίτερ όνειρο, συνδέονται όμως σαφώς με το υποσυνείδητο, εκεί όπου κατοικούν πράγματι τα όνειρα.
Σε μια καθημερινότητα όπου τα fake news παρελαύνουν περήφανα ο σουρεαλισμός της μόδας δείχνει πιο επίκαιρος από ποτέ. Από τη συλλογή του Alexander McQueen για το καλοκαίρι του 1997, τα γούνινα mules της Phoebe Philo του 2013 μέχρι τα σανδάλια της Birkenstock x Opening Ceremony, διακοσμημένα με έργα του Ρενέ Μαγκρίτ, η μόδα αποδεικνύει ανά τις δεκαετίες ότι αγαπά να πηγαίνει χέρι χέρι με τον σουρεαλισμό. Δύο χρόνια εγκλεισμού και ένας πόλεμος που το σφυροκόπημά του ηχεί ακόμη. Σουρεαλιστικά ρούχα για τους σουρεαλιστικούς καιρούς που ζούμε. Δημιουργίες καθρέφτες της χαοτικής κατάστασης που επικρατεί αυτή τη στιγμή στον κόσμο και ενδείξεις της κατάρρευσης του νοήματος. Αυτή είναι η μόδα του 2023. Ένα μπαλόνι που μεταμορφώνεται σε παπούτσι, μια μύτη που παίρνει τη θέση του κουμπώματος μιας τσάντας, ο Anderson και ο Roseberry, που εξυψώνουν τα άγχη του παρόντος σε μια απελευθερωτική άσκηση δημιουργίας εξισώνοντας τη μόδα με την τέχνη.
