Το έθιμο που θέλει όσους πενθούν να ντύνονται στα μαύρα πάει πίσω στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Διαδεδομένο σε όλη σχεδόν την Ευρώπη μ' αυτόν τον συμβολισμό, ωστόσο το μαύρο χρώμα δεν ήταν σε όλες τις περιπτώσεις, ιδίως αυτές που αφορούσαν τις βασιλικές κάστες, η προφανής επιλογή. Στη διάρκεια του Μεσαίωνα, οι Ευρωπαίες βασίλισσες στις κηδείες και στο πένθος φορούσαν λευκά. Και μετά, τον 19ο αιώνα, ήρθε η Βασίλισσα Βικτόρια, που καθιέρωσε το λευκό ως επιλογή για τη χαρά (σ.σ.: ήταν μία από τις πρώτες γυναίκες που φόρεσαν λευκό νυφικό) και το μαύρο ως το χρώμα του πένθους. Η ίδια μετά τον θάνατο του συζύγου της, Πρίγκιπα Αλβέρτου, δεν έβγαλε ποτέ ξανά τα μαύρα από πάνω της, φροντίζοντας ωστόσο να επικοινωνεί το βασιλικό της status ενισχύοντας τις πένθιμες εμφανίσεις της με πολύτιμα κοσμήματα – σύμβολα κι εξαιρετικής δεξιοτεχνίας διάκοσμους, ενώ δεν δίσταζε να τις συνδυάζει και με το (λευκό) νυφικό της πέπλο.
Από τη Βασίλισσα Βικτόρια στη Βασίλισσα Ελισάβετ ΙΙ
Μετά τον θάνατο της Βασίλισσας Βικτορίας, το dress code του πένθους για τα μέλη της βασιλικής οικογένειας της Μεγάλης Βρετανίας εμπλουτίστηκε: η βασίλισσα Αλεξάνδρα, σύζυγος του βασιλιά Εδουάδου Ζ', θρήνησε την πεθερά της φορώντας υπέροχα φορέματα σε μοβ χρώμα – άλλο ένα χρώμα άμεσα συνδεδεμένο με το πένθος, ενώ μετά τον θάνατο του συζύγου της, λίγες εβδομάδες πριν από τις ιπποδρομίες του Άσκοτ του 1910, όλοι οι παριστάμενοι στους αγώνες ντύθηκαν στα μαύρα (εξού κι εκείνη η εκδήλωση έμεινε στην ιστορία ως "The Black Ascot").
Ένα διάλειμμα, ωστόσο, από το μαύρο χρώμα χρειάστηκε να κάνει η μητέρα της Βασίλισσας Ελισάβετ Β', η βασιλομήτωρ Ελισάβετ, όταν λίγο μετά την στέψη του συζύγου της, Γεωργίου ΣΤ', κλήθηκε να συνδυάσει το πένθος για τον θάνατο της μητέρας της, Cecilia Bowes‑Lyon, μ' ένα σημαντικό ταξίδι στη Γαλλία, το πρώτο της με τον άντρα της ως βασιλιά. Η μητέρα της Ελισάβετ ντύθηκε στα λευκά.
Ο ενδυματολόγος της, Norman Hartnell, μελέτησε την παράδοση του "λευκού πένθους" (deuil blanc) που ακολουθούσαν οι "γαλαζοαίματες" στον Μεσαίωνα, και τα πορτραίτα της Μαρίας Α', της Σκωτίας, που πένθησε τον πεθερό, τη μητέρα της και τον πρώτο της συζύγο ντυμένη στα λευκά. Για την περιοδεία, λοιπόν, ο Hartnell ετοίμασε μία γκαρνταρόμπα από 12 ολόλευκα φορέματα (συν παλτό, κάπες, καπέλα, κι ένα δαντελένειο παρασόλ) – αφήνοντας πίσω οτιδήποτε χρωματιστό-και τελικά, αν και η επιλογή έγινε με κριτήρια πένθους, η Βασίλισσα Ελισάβετ κατάφερε να συζητηθεί για τις στιλ της και η λευκή γκαρνταρόμπα της (η περίφημη "White Wardrobe") δημιούργησε τάση.
Ύστερα, το 1952, ήρθε η στιγμή η Βασίλισσα Ελισάβετ, μαζί με τις κόρες της Πριγκίπισσες Ελισάβετ και Μαργαρίτα, να πενθήσουν για τον θάνατο του συζύγου, πατέρα και βασιλιά της Μεγάλης Βρετανίας, Βασιλιά Γεωργίου, κι αυτό που έμεινε από εκείνη την περίοδο πένθους στη Βρετανία, είναι η εικόνα με τις γυναίκες της βασιλικής οικογένειας – μαζί και τη μητέρα του Γεωργίου, Βασίλισσα Μαίρη – με τα μακριά μαύρα βέλα στην απόλυτη αμφίεση πένθους. Μάλιστα, όπως σημείωνε τότε το ρεπορτάζ της The Telegraph "δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος κανόνας που το επιβάλλει, αλλά η παράδοση που θέλει μαύρα ρούχα για το πένθος είναι συνηθισμένη στην περίπτωση της κηδείας ενός ηγεμόνας".
Ο θάνατος του Γεωργίου βρήκε την κόρη του σε ταξίδι της στην Κένυα και το γεγονός έχει το εξής παρασκήνιο: η νεαρή τότε Ελισάβετ, που μόλις στα 25 της κλήθηκε να φορέσει το Στέμμα, δεν είχε μαζί της στο ταξίδι κάποιο σκούρο ένδυμα, οπότε με την άφιξη της στο Λονδίνο έπρεπε να παραμείνει στο αεροπλάνο περιμένοντας να της φέρουν μαύρα ρούχα να αλλάξει πριν εμφανιστεί δημοσίως. Από τότε, στους στιλιστικούς κανόνες του Παλάτιού συμπεριλαμβάνεται κι αυτός που λέει ότι όταν μέλη της βασιλικής οικογένειας ταξιδεύουν εκτός πρέπει να έχουν πάντα στις βαλίτσες τους σκούρο ένδυμα.
Η ξεχωριστή περίπτωση της Diana
Η ζωή της πριγκίπισσα Diana ως μέλος της βασιλικής οικογένειας της Μεγάλης Βρετανίας δεν ήταν ρόδινη. Οι λεπτομέρειες του πολυτάραχου γάμου της με τον Πρίγκιπα Κάρολο και οι δυσκολίες που αντιμετώπισε ως senior μέλος του Παλατιού, είναι πλέον γνωστές, με την ίδια να έχει μοιραστεί πολλές απ' αυτές. Σε συνέντευξη με τον βιογράφο της Andrew Morton, η Diana είχε εκμυστηρευτεί και τον εξής διάλογο με αφορμή την πρώτη δημόσια εμφάνισή της ως αρραβωνιαστικιά του Καρόλου, το 1981, σε φιλανθρωπικό γκαλά στην Όπερα, φορώντας ένα στράπλες μαύρο φόρεμα : "Θυμάμαι ότι μπήκα μέσα στο γραφείο του μέλλοντα συζύγου μου και μου είπε: "δεν θα φορέσεις αυτό το φόρεμα, έτσι;”. Του απάντησα πως ναι. Κι εκείνος μου είπε: "Είναι μαύρο! Μόνο οι άνθρωποι που πενθούν φοράνε μαύρα!”".
Μία από τις πιο χαρακτηριστικές εμφανίσεις της Πριγκίπισσας με μαύρα ήταν στην κηδεία της Grace Kelly, το 1982, αλλά και στην κηδεία της Wallis Simpson, Δούκισσας του Windsor, το 1986, ωστόσο η Diana συνέχισε να επιλέγει το μαύρο φόρεμα και σε περιπτώσεις που δεν είχαν να κάνουν με πένθος ή κηδεία. Είχε, εξάλλου, αντιληφθεί τη σοφιστικέ θηλυκότητά του από νωρίς, και κανείς επίσης δεν ξεχνά το χρώμα που είχε το "revenge dress" με το οποίο εμφανίστηκε λίγο αφού o Κάρολος είχε παραδεχτεί δημοσίως την απιστία του, το 1994: ήταν μαύρο.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1997, η βασιλική οικογένεια έβαλε ξανά τα μαύρα, αυτή τη φορά για την κηδεία της Diana.
Το πένθος για τον Πρίγκιπα Φίλιππο
To Σάββατο 17 Απριλίου 2021, η Βασίλισσα Ελισάβετ και τα μέλη της οικογένειάς της, μαζί με τον βρετανικό λαό, είπαν το τελευταίο "αντίο" στον Πρίγκιπα Φίλιππο, που έφυγε από τη ζωή στις 9 Απριλίου στα 99 του χρόνια. Στη περίοδος πένθους για το Παλάτι όλα τα μέλη της βασιλικής οικογένειας, από σεβασμό για την απώλεια του συζύγου της Βασίλισσας, ήταν ντυμένα στα μαύρα ή με σκούρα χρώματα, ενώ οι άντρες έπρεπε να φορέσουν το περιοβραχιόνιο του πένθους σε περίπτωση που η αμφίεση τους προέβλεπε στρατιωτική στολή.
Οι εμφανίσεις τους θυμίζουν εκείνες που επιλέγουν για την Ημέρα Μνήμης (Remembrance Day) που τιμάται κάθε Νοέμβριο, και οι οποίες είναι πάντα στα μαύρα ή σε σκούρες αποχρώσεις. Η δούκισσα του Cambridge, βεβαίως, είναι αυτή που κερδίζει συνήθως τις εντυπώσεις με τις αυστηρές, ωστόσο πάντα σικ, εμφανίσεις "πένθους" στις εκδηλώσεις για τη συγκεκριμένη μέρα και είναι ξεκάθαρο ότι πάνω τις θα στραφούν ξανά οι προβολείς. Και μπορεί η Remenbrance Day να έχει επιτρέψει στην Kate Middleton λίγο πιο περίτεχνες επιλογές, όπως τα military σακάκια με χρυσά κουμπιά του οίκου Alexander McQueen, ωστόσο για την κηδεία του Φιλίππου οι εμφανίσεις ήταν πολύ πιο διακριτικές. Σύμφωνα, μάλιστα, με το ρεπορτάζ της The Telegraph για το τι αναμενόταν να φορέσουν, "είναι πιθανό να επιλεχθούν κομμάτια συναισθηματικής αξίας ως διακοσμητικά στις εμφανίσεις των royals, που θα αποτελούν φόρο τιμής στην ιστορία της Βασίλισσας Ελισάβετ και του Πρίγκιπα Φιλίππου, και θα συμβολίζουν την οικογενειακή ζωή και το έργο τους".
Όσο για το αν η Βασίλισσα Ελισάβετ θα επέλεγε να πενθήσει τον σύζυγό της και μετά το πέρας της επίσημης περιόδου πένθους, ακολουθώντας το παράδειγμα της προ-προ-προ γιαγιάς της Βασίλισσας Βικτορίας, αυτό έμοιαζε ήδη από πριν απίθανο: η Ελισάβετ επέστρεψε στα καθήκοντά της και στις φωτεινές εμφανίσεις που είχε συνδυάσει μ' αυτές.
Το πένθος για τη Βασίλισσα Ελισάβετ
Η Βασίλισσα Ελισάβετ πέθανε στις 8 Σεπτεμβρίου 2022 σε ηλικία 96 ετών. Ο γιος της Κάρολος ανακηρύχθηκε Βασιλιάς, η σύζυγός του, Καμίλα, Βασίλισσα (για την ακρίβεια, βασιλική σύζυγος) και ο εγγονός της William με τη σύζυγό του, Kate, Πρίγκιπας και Πριγκίπισσας της Ουαλίας. Η Μεγάλη Βρετανία περιήλθε σε δεκαήμερη περίοδο πένθους με τους πολίτες της να σχηματίζουν τεράστιες ουρές έξω από το Westminster Hall για να προσκυνήσουν τη σορό.
Στη διάρκεια αυτών των ημερών, ο βασιλιάς και τα μέλη της βασιλικής οικογένειας έκαναν διάφορες δημόσιες εμφανίσεις άλλοτε συνοδεύοντας το φέρετρο, άλλοτε πραγματοποιώντας αγρυπνία στη μνήμη της Ελισάβετ και άλλοτε για να διαβάσουν τα μηνύματα που ο κόσμος έχει αφήσει έξω από το Παλάτι του Buckingham και να συνομιλήσουν με το πλήθος. Κορύφωση των εκδηλώσεων στη μνήμη της βασίλισσας, η δεξίωση που ο βασιλιάς Κάρολος και η Καμίλα παρέθεσαν για τους ηγέτες και γαλαζοαίματους που συγκεντρώθηκαν από κάθε σημείο του πλανήτη για να αποχαιρετίσουν τη βασίλισσα και να παραστούν στην κηδεία της.
Κοινός παρονομαστής σε όλες αυτές τις εμφανίσεις των Βρετανών "γαλαζοαίματων" η αμφίεση στα μαύρα, με τις γυναίκες της βασιλικής οικογένειας να ηγούνται με τις κομψές μεν, διακριτικές δε επιλογές τους και τους άντρες να εμφανίζονται με τις στρατιωτικές τους στολές όταν το επιβάλλει η περίσταση. Άλλος κοινός παρονομαστής σ' αυτές τις εμφανίσεις, τα κοσμήματα με τα οποία οι κυρίες της βασιλικής οικογένειας συνηθίζουν να συνοδεύουν τις εμφανίσεις πένθους.
Η επιλογή τους να φοράνε κοσμήματα από μαργαριτάρια συνδέεται με μια μακρά παράδοση που χρονολογείται από την εποχή της Βικτορίας, της βασίλισσας που καθιέρωσε το μαύρο ως χρώμα πένθους στις βασιλικές αυλές. Μετά τον θάνατο του συζύγου της, Πρίγκιπα Αλβέρτου, η Βικτόρια, δεν ξανάβγαλε τα μαύρα από πάνω της ωστόσο φρόντιζε να συνοδεύει τις εμφανίσεις της με πολύτιμα κοσμήματα, συχνά από μαργαριτάρια. Μία άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι το dress code του Παλατιού ορίζει ότι οι "γαλαζοαίματες" οφείλουν να φορούν "άχρωμα" κοσμήματα στις κηδείες. Πέρλες φορούσε και η Βασίλισσα Ελισάβετ όταν αποχαιρετούσε αγαπημένα της πρόσωπα, όπως τον πατέρα της Βασιλιά Γεώργιο, τη μητέρα της Βασιλομήτωρ Ελισάβετ και την αδελφή της, Πριγκίπισσα Μαργαρίτα. Για το θάνατο του συζύγου της, Πρίγκιπα Φιλίππου, ακολούθησε την ίδια παράδοση προσθέτοντας στο πέτο της μία καρφίτσα με συναισθηματική αξία.
Το παράδειγμά της ακολουθούν τώρα και όλες οι γυναίκες της βασιλικής οικογένειας που στη διάρκεια των ημερών φροντίζουν να φοράνε κοσμήματα που τιμούν τη βασίλισσα: η Καμίλα εμφανίστηκε με μια καρφίτσα που της είχε κάνει δώρο η βασίλισσα Ελισάβετ, η Kate Middleton δεν σταμάτησε στιγμή να φορά τα μαργαριταρένια σκουλαρίκια που της είχε χαρίσει η βασίλισσα από τη συλλογή της, ενώ η Lady Louise Windsor τίμησε τη γιαγιά της φορώντας ένα κολιέ που απεικονίζει ένα άλογο – συμβολικό της αγάπης που μοιράζονταν για τα άλογα.
*Με στοιχεία από τη The Telegraph