Το 2023 ήταν το έτος που η τεχνητή νοημοσύνη αναμφίβολα συζητήθηκε περισσότερο από ποτέ στα πλαίσια της μόδας. Μεταξύ θετικών και αρνητικών σχολίων, πολλοί εξέφρασαν φόβους ότι αυτή θα παρεμποδίσει τη δημιουργικότητα στο χώρο, λόγω της φύσης της, η οποία στηρίζεται σε αλγορίθμους και βιβλιοθήκες προϋπαρχόντων δεδομένων. Ωστόσο, οι κυκλικές και επαναλαμβανόμενες τάσεις της μόδας δεν αποτελούν καινούργιο φαινόμενο. Κατά τη πορεία της ιστορίας, τόσο οι σχεδιαστές όσο και οι καταναλωτές αντλούσαν συχνά έμπνευση από προηγούμενες δεκαετίες, σχέδια, ακόμη και σωματότυπους που υπήρξαν στη μόδα. Είναι συνεπώς λογικό να βλέπουμε τάσεις του παρελθόντος να επιστρέφουν, συχνά με ένα μοντέρνο τρόπο που τις καθιστά επίκαιρες σε μια νέα εποχή. Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπάρχει ποτέ καινοτομία. Πράγματι, αυτή εισέρχεται στη ζωή μας με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, με ορισμένες δεκαετίες να ξεχωρίζουν.
Τζιν, μίνι φούστες, παντελόνια για γυναίκες, τσάντες με αλυσίδα ή ακόμη και πλήρεις αισθητικές, όπως ο μινιμαλισμός, υπήρξαν κάποτε όλα καινούργια. Δεκαετίες όπως τα 60s, με το στυλ διαστημικής εποχής και τα μοντέρνα έπιπλα, έγιναν θρυλικές για το καινοτόμο όραμά τους. Έχοντας, όμως, πει αυτό, υπάρχει πάντα μια τάση για επανάληψη του παρελθόντος κάθε κάποια χρόνια. Ήδη, στα 70s, για παράδειγμα, είδαμε ξανά νοσταλγία για το ρομαντισμό και τις σιλουέτες των 30s. Ωστόσο, στην εποχή του Tik Tok, αυτοί οι κύκλοι έχουν επιταχυνθεί κατά πολύ εξαιτίας των ψηφιακών πλατφορμών και των social media. Η γέννηση και το τέλος τάσεων συμβαίνει με ταχύτητα του φωτός, δίνοντας πολύ λίγο χρόνο για πραγματικά νέα σχήματα, στυλ και υλικά. Δεν αποτέλεσε, λοιπόν, έκπληξη ότι η Vanessa Friedman των New York Times σημείωσε πως η μόδα του 2023 ήταν ένα πλήρες μείγμα αναβιώσεων προγενέστερων trends: τάσεις της δεκαετίας του 2000, επιστροφή στον πολύ αδύνατο σωματότυπο και μια σκηνή μόδας στην οποία βασιλεύουν ξανά λευκοί άντρες ως σχεδιαστές.
Η εποχή της Γενετικής Τεχνητής Νοημοσύνης (Generative Artificial Intelligence – ΑΙ) : Ένα νέο εργαλείο για τη δημιουργικότητα;
Στην ήδη περίπλοκη φύση των κύκλων της μόδας πρέπει επίσης να εξετάσουμε τον ρόλο της Τεχνητής Νοημοσύνη (ΤΝ) ή Generative AI. Αυτή ορίζεται ως ένα είδος συστήματος ικανό να δημιουργεί κείμενα, εικόνες ή άλλα media, ανταποκρινόμενο σε εντολές χρήστη. Τα συστήματα αυτά κατανοούν σε βάθος τα χαρακτηριστικά και τη δομή των δεδομένων με τα οποία εκπαιδεύονται, όντας έπειτα ικανά να παράγουν κάτι καινούργιο με παρόμοια χαρακτηριστικά. Στην ουσία της, η Generative AI συνάγει συμπεράσματα και παράγει αποτελέσματα από ένα συγκεκριμένο σύνολο δεδομένων, στο οποίο της έχει δοθεί πρόσβαση – το οποίο θεωρητικά θα μπορούσε να είναι ακόμη και ολόκληρο το διαδίκτυο.
Φυσικά, αυτό έχει προκαλέσει κάποια ερωτηματικά, όσον αφορά το κατά πόσο πρωτότυπα είναι και τα σχέδια μόδας που δημιουργούνται με AI. Στην πραγματικότητα, τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία τους, αντλούν τις γνώσεις τους από ένα σύνολο αναφορών που υπάρχουν ήδη. Έτσι, ορισμένοι ισχυρίζονται πως ακόμη κι αν ένα AI σχέδιο μόδας δεν είναι ακριβές αντίγραφο ενός άλλου αυθεντικού ανθρώπινου σχεδίου, το πρώτο δεν είναι και πάλι 100% πρωτότυπο.
Επιπλέον, καθώς η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ένα σύνολο δεδομένων και αλγορίθμων, είναι πολύ πιθανό να δούμε όλες τις εταιρείες να τη γεμίζουν με τα χρηματοοικονομικά δεδομένα και στόχους που θα θέλουν να επιτύχουν επιχειρηματικά εις βάρος της δημιουργικότητας και της ανθρώπινης φαντασίας. Φυσικά, αυτό δεν είναι πρωτόγνωρο στο κόσμο της μόδας και της τέχνης. Οι περισσότεροι σχεδιαστές και στιλίστες ήδη σχεδιάζουν ρούχα έχοντας τόσο προηγούμενες καλλιτεχνικές αναφορές όσο και χρησιμοποιώντας εταιρικά δεδομένα για να αυξήσουν την εμπορική επιτυχία των τελικών προϊόντων. Αυτός είναι ακριβώς και ο λόγος γιατί υπάρχουν φόβοι πως οι αλγοριθμικοί τρόποι της ΤΝ μπορεί να επιταχύνουν αυτές τις τάσεις, ειδικά με τη συνεχιζόμενη υιοθέτηση της στη ζωή και τον χώρο εργασίας.
Ήδη, οι αλγόριθμοι των social media, τα εργαλεία του μάρκετινγκ και άλλα στοιχεία της καθημερινής μας ζωής χρησιμοποιούν κάποια μορφή τεχνητής νοημοσύνης στο παρασκήνιο. Το ευρύ κοινό έχει αρχίσει να χρησιμοποιεί το Chat GPT και το MidJourney, ενώ τα μαθήματα τεχνητής νοημοσύνης έχουν ήδη ενσωματωθεί στο πρόγραμμα μεγάλων σχολών μόδας – θέτοντας ως θέμα χρόνου το να γίνει το AI προτεραιότητα για όλους. Το ερώτημα, λοιπόν, είναι ένα: "Κατευθύνεται η μόδα προς έναν αλγοριθμικό και επαναλαμβανόμενο κύκλο εμπορεύσιμων αντικειμένων, με ασφαλή σχεδία που επιφέρουν εύκολα κέρδη; Αποτελεί η Τεχνητή Νοημοσύνη το τέλος της δημιουργικότητας;". Κάποιοι από τους πρωτοπόρους της βιομηχανίας διαφωνούν έντονα.
Εξετάζοντας τη θετική πλευρά της Τεχνητής Νοημοσύνης
Παρά τους περιορισμούς της στους δημιουργικούς τομείς σε σχέση με την ανθρώπινη φαντασία, οι αλγόριθμοι της Τεχνητής Νοημοσύνης μπορούν αναμφισβήτητα να δημιουργήσουν και να υπολογίσουν με τρόπους διαφορετικούς από το ανθρώπινο μυαλό, εξάγοντας συμπεράσματα από μεγάλα σύνολα δεδομένων που ούτε είναι δομημένα ούτε σχετίζονται.
"Καθ' όλη τη διάρκεια της ιστορίας, η μόδα είχε επωφεληθεί κάθε φορά που οι άνθρωποι εφηύραν νέα εργαλεία. Πολύ απλά, είναι καλό να ανατρέπουμε τις διαδικασίες με κάτι καινούργιο και η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να βοηθήσει τους σχεδιαστές να δημιουργήσουν πιο ενδιαφέροντα σχέδια ως "συνοδηγός” της ανθρώπινης δημιουργικότητας", δήλωσαν οι ιδρυτές του βρετανικού οίκου CuteCircuit, Francesca Rosella και Ryan Genz. Η καινοτομία δεν είναι κάτι καινούργιο για τον οίκο Cutecircuit, την εταιρεία που έντυσε τη Katy Perry για το MET gala του 2010. Ιδρυμένος το 2004, υπήρξε ο πρώτος οίκος μόδας που έφερε τη φορέσιμη τεχνολογία στο κοινό, με οπτικές ίνες και άλλα μέσα. Τώρα, η εταιρεία πρωτοπορεί ξανά χρησιμοποιώντας την Τεχνητή Νοημοσύνη για να βοηθήσει τη δημιουργικότητα και τη καινοτομία.
"Η Τεχνητή Νοημοσύνη επιτρέπει τόσο στους καταναλωτές όσο και στους σχεδιαστές να είναι πιο πειραματικοί με το σχέδιο. Οι πρώτοι, όντας εκτεθειμένοι σε εικόνες τεχνητής νοημοσύνης, οι οποίες είναι πιο δημιουργικές και εξωπραγματικές σε σύγκριση με αυτές στο Instagram, νιώθουν περισσότερο τολμηροί με το στυλ τους και αγοράζουν πιο εκκεντρικά κομμάτια. Όσον αφορά τους σχεδιαστές και τη διαδικασία σχεδιασμού, η ΤΝ είναι ένα εκπληκτικό εργαλείο που επιτρέπει σε πολλές ιδέες να υλοποιούνται μπροστά στα μάτια των σχεδιαστών σε δευτερόλεπτα. Αυτό σημαίνει ότι ένας δημιουργός δεν χρειάζεται να δουλεύει μόνο μια ιδέα όλη μέρα, ενώ η δεύτερη ενδεχομένως να ήταν καλύτερη. Αντίθετα, μπορεί να δώσει στη ΤΝ τις σωστές οδηγίες και να παράγει εκατοντάδες διαφορετικές επιλογές, ώστε να δοκιμάσει τις ιδέες του προτού αποφασίσει ποιες θα ήθελε να προωθήσει περαιτέρω στη διαδικασία παραγωγής.
Κατά τη γνώμη μας, αυτό το στάδιο προ-οπτικοποίησης ενισχύει τη δημιουργικότητα στη βιομηχανία, επιτρέποντας πολλαπλές διορθώσεις και τροποποιήσεις, εξοικονομώντας χρόνο, χρήμα και ενέργεια στα πρώτα στάδια της δημιουργίας. Ναι, η βιομηχανία της μόδας μπορεί να έχει επαναλαμβανόμενες τάσεις και το AI να τρέφεται από ένα συγκεκριμένο σύνολο δεδομένων. Ωστόσο, το γεγονός ότι τα συστατικά δεν είναι νέα, δεν σημαίνει ότι το αποτέλεσμα δεν θα είναι επίσης. Για παράδειγμα, οι ποιητές χρησιμοποιούν λέξεις που υπάρχουν ήδη, αλλά δημιουργούν ένα ποίημα με μοναδικό νόημα. Αυτό που διαφοροποιεί την πραγματική δημιουργικότητα από τυχαίες δοκιμές είναι η πρόθεση του δημιουργού. Ήδη κάποιος μπορεί να αντιγράψει ένα στιλ ή προϊόν χωρίς να κατανοήσει την αρχική πρόθεση. Το ίδιο ισχύει και για τα αποτελέσματα που μπορούν να παράγουν οι ισχυροί servers Τεχνητής Νοημοσύνης, όπως το MidJourney. Πρέπει να χρησιμοποιούνται με μια συγκεκριμένη πρόθεση και νόημα αν προσπαθείς να προσθέσεις κάτι στη βιομηχανία", αναφέρουν οι συνιδρυτές της CuteCircuit.
Ειρωνικά, παρά το γεγονός ότι οι πρώτες συζητήσεις γύρω από το ChatGPT εξέφρασαν φόβους σχετικά με την καταστροφή και της γραφής ως τέχνη, φαίνεται ότι η επιτυχία των ίδιων των αναζητήσεων μέσω Τεχνητής Νοημοσύνης, καθορίζεται από το πόσο ξεκάθαρα γραμμένες είναι οι οδηγίες που δίνονται από το χρήστη σε αυτή.
"Λεπτομερείς εντολές βοηθούν στο να διδάξουν την τεχνητή νοημοσύνη να σκέφτεται και να εκτελεί καλύτερα, επιτρέποντας ουσιαστικά στον σχεδιαστή να έχει ένα δημιουργικό διάλογο με το εργαλείο και να τεστάρει ποια ιδέα είναι καλύτερη, οπτικοποιώντας σκέψεις και αποφεύγοντας επαναλήψεις και λάθη. Έτσι, αυτή η διαδικασία προωθεί τη δημιουργικότητα, επιχειρώντας συνεχώς το επόμενο μεγάλο βήμα, ανοίγοντας το μυαλό μας και προσπαθώντας ολοένα και περισσότερο μέχρι να παραχθεί κάτι νέο και καινοτόμο. Τα εργαλεία με Generative AI, έχοντας τη δική τους σκέψη, επέτρεψαν ένα βαθμό "τυχαιότητας” να μπει στην όλη διαδικασία, εμπλουτίζοντας την ανθρώπινη σκέψη. Υπάρχουν άπειρες δυνατότητες." λέει η Francesca Rosella.
Όσον αφορά τη βιωσιμότητα, είναι επίσης αδιαμφισβήτητο ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα εκπληκτικό εργαλείο για πρόβλεψη των τάσεων. Πράγματι, αυτή μπορεί να αναλύσει άπειρες φωτογραφίες στα social media, ώστε να βοηθήσει τις εταιρείες να γίνουν πιο βιώσιμες, βρίσκοντας τον σωστό πελάτη για κάθε ένα προϊόν και παράγοντάς το μόνο στις ποσότητες και στιλ που θα πουλήσουν, μειώνοντας έτσι τις επιστροφές και τις εκπομπές αερίων, βελτιώνοντας τα ίδια τα προϊόντα, καθώς και την εμπειρία των πελατών.
Κοιτώντας το μέλλον
Όμως, κάθε νέα τεχνολογία έχει και μια περίοδο προσαρμογής. Δεδομένου ότι αυτά τα εργαλεία βρίσκονται ακόμα στα πρώτα τους βήματα, δεν έχουμε σίγουρα δει το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα των μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν και κάποιοι κίνδυνοι στη χρήση τους – κάποιοι γνωστοί και κάποιοι ακόμα άγνωστοι. Για παράδειγμα, σε αυτό το στάδιο, τα αποτελέσματα που δημιουργούνται από το AI μπορεί να περιέχουν κάποιες από τις κυρίαρχες προκαταλήψεις με τις οποίες η ανθρώπινη κοινωνία έχει κατακλύσει το διαδίκτυο ή και ψευδείς πληροφορίες. Για αυτό το λόγο, είναι πολύ σημαντικό να πραγματοποιείται κάθε φορά πλήρης έλεγχος από ανθρώπους, ουσιαστικά αυτό που αποκαλούμε "υβριδική νοημοσύνη", ή αλλιώς την τέλεια συνεργασία ανθρώπων και μηχανών.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν μπορεί να αντικαταστήσει την ανθρώπινη δημιουργικότητα, αλλά μπορεί να γίνει ένα εργαλείο που θα την απελευθερώσει από μονότονες καθημερινές εργασίες. Όντως, η αυτοματοποίηση θα χρησιμοποιείται πάντα από τις εταιρείες με σκοπό τη κερδοφορία. Ωστόσο, παρά την κυκλική φύση της μόδας, φαίνεται ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να βοηθήσει πραγματικά τη δημιουργικότητα, αντί να επαναλαμβάνει απλώς παλιές τάσεις βασισμένες στα δεδομένα που έχει, αρκεί να βρίσκεται πάντα σε συνεργασία με τον άνθρωπο.
Όταν οι σχεδιαστές και οι επιχειρηματίες αρχίσουν να χρησιμοποιούν εργαλεία ΑI για μηχανικές και μονότονες εργασίες, πρέπει να αναρωτηθούμε αν τελικά η τεχνητή νοημοσύνη θα δώσει αναπόφευκτα υψηλότερη αξία στην πραγματική ανθρώπινη δημιουργικότητα και γενικότερα στις ανθρωπιστικές σπουδές. Πράγματι, δεξιότητες όπως η επιμέλεια τέχνης, το styling, η γνώση λογοτεχνίας ή και το "μάτι" για ομορφιά, μπορεί να αποκτήσουν μεγαλύτερη αξία από ό,τι έχουν σήμερα. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να απελευθερώσει χρόνο για έρευνα: Υπάρχει, λοιπόν, μια ελπίδα πως οι σχεδιαστές στο μέλλον θα μπορούν να περάσουν μέρες σε μια βιβλιοθήκη, εμβαθύνοντας πλήρως στις τέχνες, τα κινήματα και τη φαντασία.
Όπως το διατύπωσε η Francesca Rosella: "Βλέπω την Τεχνητή Νοημοσύνη ως ένα τζίνι στο λυχνάρι: αν θέλεις να δημιουργήσεις καινοτομία στη μόδα, πρέπει να έχεις πολύ φιλόδοξες ευχές ή, σε αυτή την περίπτωση, εντολές για το AI. Μπορείς να ζητήσεις οτιδήποτε θέλεις, μπορείς να δοκιμάσεις ξανά και ξανά και να επιμεληθείς όλους τους συνδυασμών και τα αποτελέσματα. Μπορείς να ευχηθείς να δεις το μέλλον της βιομηχανίας μας."
