Μόλις ολοκληρώθηκε η συλλογή Άνοιξη 2024 της Bottega Veneta στο Μιλάνο τον περασμένο Σεπτέμβριο ο creative director Matthieu Blazy μιλούσε με ενθουσιασμό για τη χειροτεχνική δουλειά που είχε γίνει. Η συλλογή του ήταν πραγματικά μια επίδειξη της παράδοσης του ιταλικού οίκου στη χειροποίητη εργασία και τη ραπτική, παράδοση που αποτυπώθηκε σε κομμάτια, όπως το πλεκτό φόρεμα με πομ πομ φτιαγμένα από ψάθα, χωριστά ραμμένα το καθένα. Η δεξιοτεχνία αποτυπώνεται και στα αξεσουάρ με τις δερμάτινες λωρίδες, πλεγμένες η μία ανάμεσα στην άλλη, σήμα κατατεθέν της Bottega Veneta, αλλά αναβαθμισμένη, με τρόπο που να θυμίζει τα φύλλα μπανανιάς, τόσο στις τσάντες όσο και στα σανδάλια. "Πρόκειται για λεπτομέρειες που για εμάς έχουν μεγάλη σημασία. Έχει να κάνει με το πόσο μπορούμε να εξελίξουμε το savoir faire και να καινοτομήσουμε. Εκεί που άλλοι βλέπουν κάτι ξεπερασμένο, εμείς σκεφτόμαστε έναν κόσμο δυνατοτήτων " εξήγησε αργότερα ο Blazy.
Το να φοράτε συνειδητά οτιδήποτε χειροποίητο περιέχει μια μαγεία, δίνει ζωή στο ίδιο το προϊόν, χάρη στη φροντίδα και την προσοχή με τις οποίες φτιάχτηκε. Αρκετές ανοιξιάτικες συλλογές παρουσίασαν χειροποίητα κομμάτια, από τα δερμάτινα πάτσγουορκ της Prada μέχρι τα ανακυκλωμένα ρούχα του Balenciaga, τα υπερβολικά στολίδια της Loewe και τα μπαρόκ δαντελένια σχέδια του Valentino. Παράλληλα, o οίκος Tod’s παρουσίασε την επίδειξή του στο εργαστήριο Laboratori Scala Ansaldo, στο οποίο απασχολήθηκαν ορισμένοι από τους κορυφαίους τεχνίτες.
Στη Γαλλία και την Ιταλία η τάση του χειροποίητου επικρατεί εδώ και χρόνια, με τους σχεδιαστές να έχουν δαπανήσει δεκαετίες εκπαίδευσης πάνω στο ράψιμο και το κέντημα, όσο και στη δουλειά που απαιτούν τα δερμάτινα είδη, προκειμένου αυτά να φτάσουν τα στάνταρντ ποιότητας. Η τεχνογνωσία περνά από γενιά σε γενιά τεχνιτών, ακόμα και οικογενειακά, και είναι αυτό που κάνει τα προϊόντα να ξεχωρίζουν. Η παράδοση της χειροποίητης κατασκευής βρίσκεται σήμερα σε κρίσιμο σημείο, καθώς παρεισφρέουν παράγοντες, όπως η προσαρμογή της μόδας στην τεχνολογική εξέλιξη, η οικονομική αβεβαιότητα, η επικέντρωση των επιχειρήσεων στην αποδοτικότητα, αλλά και ο αυτοματοποιημένος αλγοριθμικός νέος κόσμος. Επίσης, η παλιά γενιά εξειδικευμένων τεχνιτών στη χειροποίητη ραφή έχει πλέον αποσυρθεί, ενώ οι συνθήκες για τους μαθητευόμενους που θέλουν να κάνουν καριέρα δεν είναι βιώσιμες. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του συνδέσμου εμπόρων Comité Colbert, που εκπροσωπεί πάνω από 90 γαλλικούς οίκους ειδών πολυτελείας, περίπου 20.000 θέσεις χειρωνακτικής εργασίας έμειναν κενές στο τέλος του 2022. Τώρα, όμως, γίνεται προσπάθεια να αλλάξουν τα δεδομένα. Όμιλοι, όπως η Kering, μητρική της Bottega Veneta, οι οίκοι της LVMH, οι Chanel, Prada και Valentino κάνουν βήματα προκειμένου να ωθήσουν τη νέα γενιά να συνεχίσει την παράδοση της υψηλής εξειδίκευσης και να την οδηγήσουν δυνατά στο μέλλον.
Σύντομα μετά την επίδειξη του Blazy στο Μιλάνο, η Bottega Veneta ανακοίνωσε τα εγκαίνια της Ακαδημίας Χειροτεχνίας και Δημιουργικότητας στην Ιταλία (Accademia Labor et Ingenium). Με έδρα ανάμεσα στο ατελιέ του οίκου και στη βιομηχανική ζώνη του Βένετο, η ακαδημία καλωσόρισε τον Οκτώβριο τους πρώτους 50 μαθητές σε ένα εισαγωγικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τις παραδοσιακές τεχνικές του οίκου, ένα πρόγραμμα που σχετίζεται με τις επιχειρήσεις καθώς κι ένα ακόμα πρόγραμμα που θα εισάγει τους τεχνίτες που ήδη εργάζονται σε νέες καινοτομίες. Σύμφωνα με την Barbara Zanin, επικεφαλής των δερμάτινων προϊόντων της Bottega Veneta και υπεύθυνη της ακαδημίας, "στόχος είναι να διδάξουμε και να εξελίξουμε τη χειροποίητη εργασία τόσο για τους νέους, για τους παλαιότερους εργαζομένους, αλλά και για σπουδαστές, ώστε να προφυλάξουμε το μοναδικό αυτό savoir faire. Η ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ των γενεών είναι το "κλειδί, με τους ειδικούς να μεταδίδουν τις γνώσεις και την εμπειρία τους στους νεότερους".
Την πρωτοβουλία ακολουθούν οίκοι όπως ο Dior με τη μακρόχρονη συνεργασία του με τη σχολή χειροτεχνίας Chanakya School of Craft στη Βομβάη, ο Loewe με τον διαγωνισμό για το βραβείο Loewe Foundation Craft Prize, που στηρίζει με χρηματοδότηση ανεξάρτητους τεχνίτες, η Prada Group Academy της Prada, που λειτουργεί ως εσωτερική σχολή με master classes και in studio εξάσκηση για προγράμματα που αφορούν τη βιωσιμότητα και τις τεχνολογικά εξελιγμένες μεθόδους δημιουργίας, όπως η τρισδιάστατη εκτύπωση. Η La Bottega dell’Arte του Valentino απαιτεί εννεάμηνη φοίτηση υπό την εποπτεία πρώην αριστεύσαντα, ενώ οι σπουδαστές παρουσιάζουν τη δουλειά τους στον (πρώην πια) creative director του οίκου, Pierpaolo Piccioli. Η Chanel έχει επιλέξει να συνεργάζεται με μικρά ανεξάρτητα εργαστήρια για ειδικές συλλογές υπό την αιγίδα του Métiers d’Art του οίκου, το οποίο ιδρύθηκε το 1985, για τη διατήρηση και την υποστήριξη της παράδοσης. Το περασμένο φθινόπωρο ο όμιλος LVMH ανακοίνωσε την ίδρυση ενός νέου κέντρου χειροτεχνίας στο Παρίσι για το 2025, ενώ την προηγούμενη χρονιά ξεκίνησε το πρόγραμμα επαγγελματικής εξέλιξης μέσω του Tiffany Co., το οποίο ο LVMH απέκτησε το 2021, σε συνεργασία με τη σχολή Rhode Island School of Design.
Σύμφωνα με τον Alexandre Boquel, διευθυντή του LVMH Métiers d’Excellence, η ζήτηση γι’ αυτού του είδους την εκπαίδευση είναι υψηλή: "Η νέα γενιά τεχνιτών φαίνεται να έχει ανακτήσει το ενδιαφέρον της για τα χειρωνακτικά επαγγέλματα". "Οι απόφοιτοί μας" λέει ο Dirk Standen, κοσμήτορας στο School of Fashion του Savannah College of Art and Design, "θα εργαστούν στην Puma, τη Nike ή τη Louis Vuitton, έχουμε όμως και ορισμένους που επιθυμούν να μαθητεύσουν σε μικρά brands στην Ιταλία ή την Ιαπωνία που κατασκευάζουν χειροποίητα προϊόντα, με στόχο να ξεκινήσουν ένα δικό τους label". Ο Kenneth D. King, που διδάσκει σχέδιο στο Fashion Institute of Technology στη Νέα Υόρκη, τονίζει ότι ο ενθουσιασμός που επικρατεί σήμερα με τους γνωστούς σχεδιαστές έχει δημιουργήσει την εντύπωση ότι όσο πιο ορατός και διάσημος είσαι, άλλο τόσο είσαι και επιτυχημένος. "Εκείνοι που ασκούν την αληθινή τεχνική του χειροποίητου στα είδη πολυτελείας δεν εμφανίζονται στην πρώτη γραμμή της διαδικασίας" εξηγεί και προσθέτει: "Η πραγματική δουλειά που απαιτεί η υψηλή ραπτική –το πατρόν, η συναρμολόγηση, το ράψιμο στο χέρι, τα διακοσμητικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται – δεν είναι εμφανής. Όμως, οι ικανότητες και οι γνώσεις του προσωπικού είναι αυτές που επιτρέπουν στον οίκο να εξελιχθεί. Εάν θέλει να διεκπεραιώσει κάποιος μόνος του όλη τη διαδικασία, από το σχέδιο μέχρι το τελικό ρούχο, όπως το έκανε ο [Cristóbal] Balenciaga, χρειάζεται αυτούς τους δεξιοτέχνες για να υλοποιηθεί η ιδέα".
Κείμενο: Brooke Bobb