"Πεθαίνω και ξαναγεννιέμαι, πεθαίνω και ξαναγεννιέμαι. Είναι η ιστορία της ζωής μου". Η δήλωση αυτή που αποδίδεται στη Donatella Versace αποτυπώνει συνοπτικά την ιστορία της. Το μικρό, ανέμελο κορίτσι που βρισκόταν διαρκώς υπό την προστασία του ταλαντούχου, διάσημου μεγάλου αδελφού της, Gianni Versace, κλήθηκε απότομα να αναλάβει την αυτοκρατορία που είχε χτίσει, μετά τη σοκαριστική δολοφονία του το 1997. Βυθίστηκε στα σκοτάδια, ρίσκαρε να χάσει τα πάντα και εν τέλει, κατάφερε να γίνει κυρίαρχος του εαυτού της και να οδηγήσει τον οίκο Versace ξανά στην κορυφή έχοντας δημιουργήσει πια τον δικό της μύθο. Ο Gianni Versace είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο στην ιστορία της μόδας, η Donatella Versace ένα άλλο- μέσα, ωστόσο, στην ίδια αφήγηση.
Τα πρώτα χρόνια: η "συνεργός" του Gianni
Γεννήθηκε στις 2 Μαΐου του 1955 στη Ρέτζιο Καλάμπρια στον νότο της Ιταλίας, η μικρότερη από τα τέσσερα παιδιά της οικογένειας Versace. Η διαφορά ηλικίας από τους αδελφούς της, Santo και Gianni, ήταν μεγαλύτερη από μία δεκαετία, ενώ είχε και μία μεγαλύτερη αδελφή, την Tina, η οποία πέθανε σε ηλικία 12 ετών από λοίμωξη τετάνου που δεν αντιμετωπίστηκε σωστά. Την αδελφή της δεν τη γνώρισε ποτέ, γεννήθηκε τρία χρόνια μετά τον θάνατό της, και σε μία σπάνια εξομολόγησή της θα πει ότι πάντα είχε την αίσθηση ότι ήρθε να καλύψει το κενό κάποιου άλλου, αφού οι γονείς της δεν ξεπέρασαν ποτέ τον θάνατο της Tina. "Αυτό μου δημιούργησε μία μικρή ανασφάλεια", έχει εξομολογηθεί.
Η σχέση της με τον Gianni ήταν πολύ στενή από μικρή ηλικία. Ο μεγάλος της αδελφός ήταν αυτός που της έλεγε πως θα ντυθεί – έχει περιγράψει τον εαυτό της ως "η κούκλα του") και την έπαιρνε μαζί τους στις βραδινές τους εξόδους στις ντισκοτέκ και τα κλαμπ της Καλάμπρια, ενώ δεν είχε καλά καλά περάσει στην εφηβεία. Στα 11 της χρόνια έβαψε για πρώτη φορά τα μαλλιά της πλατινέ ξανθά και δεν δοκίμασε ποτέ άλλο χρώμα από τότε ( "Δεν θα άλλαζα ποτέ το χρώμα των μαλλιών μου, δεν θυμάμαι καν πως ήταν το φυσικό μου" θα πει σε συνομιλία της με τη Nicki Minaj για το περιοδικό Interview το 2011). Ακόμα κι αυτή η αλλαγή, που έμελλε να γίνει signature στην εμφάνισή της, ήταν καθ' υπόδειξιν του αδελφού της Gianni που ήταν λάτρης της Ιταλίδας καλλιτέχνιδας Patty Pravo και έπεισε την αδελφή του να υιοθετήσει τα ξανθά μαλλιά της "ηρωίδας" του. Φυσικά και τον άκουσε, παρά τις ενστάσεις της μητέρας τους.
Η αγάπη της για τη μόδα ξεκίνησε από την οικογενειακή επιχείρηση: η μητέρα της ήταν μοδίστρα και διατηρούσε κατάστημα με γυναικεία ρούχα στη πόλη που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν τα αδέλφια Versace. O Gianni βοηθούσε τη μητέρα τους επιβλέποντας τα σχέδια για τα ρούχα που έραβε εκείνη, ενώ η ίδια ως μωρό μεγάλωσε ανάμεσα σε υφάσματα και ραπτομηχανές στο μαγαζί. Η σχέση της, ωστόσο, με τη μόδα εδραιώθηκε μέσα από την εμπιστοσύνη που της έδειξε ο αδελφός της, ο οποίος στα 26 του χρόνια μετακόμισε στο Μιλάνο για να πιάσει δουλειά σε επιχείρηση μόδας και να κυνηγήσει τα δικά του όνειρα.
Η Donatella, στο μεταξύ, είχε μετακομίσει για σπουδές στη Φλωρεντία, η μητέρα της, εξάλλου, όπως θα πει, ήταν πολύ αυστηρή σ' αυτό ("πρώτα θα πάρεις πτυχίο", επαναλάμβανε), αλλά εκείνη τα Σαββατοκύριακα πηγαινοερχόταν με τον τρένο από τη Φλωρεντία στο Μιλάνο για να επισκεφτεί τον Gianni και εκείνος πάντα της ζητούσε τη γνώμη της για τη δουλειά του. Η Donatella πήρε τελικά το πτυχίο της στη φιλολογία, αλλά ήξερε ήδη ότι το μέλλον της ήταν στη μόδα. "Ήξερα ότι θα ασχοληθώ με τη μόδα, μόνο αυτό σκεφτόμουν", έχει δηλώσει σε συνέντευξή της, ενώ όταν το 1978 συστάθηκε η επωνυμία Versace, εκείνη ανέλαβε τον ρόλο της αντιπροέδρου (τον ρόλο του προέδρου πήρε ο αδελφός της Santo). Μέχρι και τη δολοφονία του Gianni, ήταν το δεξί του χέρι και η "μούσα" του.
"Η κριτική της Donatella ήταν πολύ ισχυρή" θυμάται ο στενός φίλος του Gianni, Guisi Ferre, προσθέτοντας "Ο Gianni συχνά φώναζε "Donatella, θες να σκοτώσεις το πνεύμα μου; Την επιτυχία μου;"". Οι εντάσεις, ανάμεσά τους, ήταν συχνά έντονες, ωστόσο αυτές δεν εμπόδισαν ποτέ τη σχέση λατρείας που μοιράζονταν: "Μπορεί άνετα να τσακωθούμε στις 6 και μετά στις 8 να έχουμε ένα όμορφο δείπνο μαζί", είχε δηλώσει ο Gianni Versace στον New Yorker.
Η Donatella, πέρα από αυστηρή κριτής και μούσα, ήταν αυτή που καταπιανόταν κυρίως τις καμπάνιες, την οργάνωση των shows, τους VIP καλεσμένους, το PR και ήταν υπεύθυνη για την "εικόνα" του brand, ενώ από το 1989 ο αδελφός της της έκανε δώρο τη νεανική και προσιτή σειρά Versus, την οποία ανέλαβε σχεδιαστικά. Η Donatella ήταν "ο δεσμός του Gianni με την pop κουλτούρα της εποχής", όπως έχει αναφερθεί αλλού.
Όταν ο σχεδιαστής χρειάστηκε να πάρει άδεια από τις υποχρεώσεις του για να αντιμετωπίσει μία σπάνια μορφή καρκίνου στο αφτί του, το 1993, η Donatella ήταν αυτή που ανέλαβε επικεφαλής και του ατελιέ . Καθώς εκείνος πάλευε με την ασθένεια του, η Donatella σχεδίαζε το μεγαλύτερο μέρος των RTW και Couture συλλογών. "Έπρεπε να κάνω τα πάντα, μου έμαθε τα πάντα", θα δηλώσει η ίδια στον The Guardian. Ήταν ξεκάθαρο ότι ο Gianni την προετοίμαζε από πολύ νωρίς για να αναλάβει τον ρόλο του ως creative σε περίπτωση που εκείνος πέθαινε.
Με την επιστροφή του αδελφού της στο ατελιέ, ωστόσο, η Donatella άρχισε να αντιδρά καθώς στα τρία σχεδόν χρόνια που βρέθηκε στα παπούτσια του είχε αρχίσει να απολαμβάνει τη δύναμη που προσέφερε αυτή η θέση και "ήταν δύσκολο να εγκαταλείψω", θα παραδεχτεί. Οι μαρτυρίες αναφέρουν επικούς καβγάδες και για κάποιους μήνες τα αδέλφια σχεδόν δεν μιλιόντουσαν. Μέχρι που τη άνοιξη του 1997, ο Gianni Versace είχε ένα ξέσπασμα: "Αρκετά!", φώναξε στη Donatella, "Αποφάσισα ότι στο εξής θα κάνουμε τα πράγματα διαφορετικά. Δεν θέλω να το κάνω πια αυτό".
Αυτό που είχε σκοπό ο Gianni Versace ήταν να βάλει την εταιρεία στο χρηματιστήριο, και είχε ήδη έρθει σε επαφή με τραπεζίτες στη Νέα Υόρκη για να προχωρήσει τα σχέδια του. Λίγες μέρες αργότερα, όμως, στις 15 Ιουλίου του 1997, θα έπεφτε νεκρός στα σκαλιά της βίλας του στο Μαΐάμι από τους πυροβολισμούς του Andrew Cunanan.
H δολοφονία του Gianni & το σκοτεινό μονοπάτι για τη Donatella
Η τραγική δολοφονία του αδελφού της διέλυσε τη Donatella Versace. "Όταν δολοφονήθηκε ο Gianni, τα βλέμματα όλου του πλανήτη ήταν στραμμένα πάνω μου και το 99% αυτών πίστευαν ότι δεν επρόκειτο να τα καταφέρω. Και ίσως κατά βάθος να πίστευα το ίδιο, στην αρχή. Ο αδελφός μου ήταν ο βασιλιάς, και ολόκληρος ο κόσμος γύρω μου είχε καταρρεύσει", θα δηλώσει σε συνέντευξή της στον The Guardian το 2017, ενώ στη συνέντευξή της στο Interview, το 2011, θα πει: "Ήμουν διαλυμένη αλλά δεν μπορούσα να δείξω τον πόνο μου δημόσια, γιατί αν κατέρρεα, όλοι γύρω μου θα κατέρρεαν. Έπρεπε, λοιπόν, να είμαι δυνατή για τα παιδιά μου, για την εταιρεία, για τους ανθρώπους που δούλευαν για τον Gianni και εμένα. Επίσης, ήθελα να αποδώσω φόρο τιμής σε εκείνον και έλεγα "κοίτα, μου έμαθε τα πάντα, οπότε τουλάχιστον πρέπει να προσπαθήσω να συνεχίσω".
Οι πρώτες συλλογές της Donatella Versace μετά τη δολοφονία του αδελφού της δεν έγιναν αποδεκτές με ενθουσιασμό- ούτε από τους κριτικούς ούτε από τους πελάτες ή τους buyers. Αμφιταλαντευόμενη ανάμεσα στο να συνεχίσει το μπαρόκ στιλ του Gianni ή να ακολουθήσει τη δική της αισθητική, που ήταν πιο μίνιμαλ και girly (πάνω σ' αυτή την αντίθεση, μάλιστα, στηρίχτηκαν και πολλές διαφωνίες με τον αδελφό της), η νέα creative director αποφάσισε τελικά να ακολουθήσει το δικό της δρόμο. "Είχα δυο επιλογές", θα πει σε συνέντευξή της, "ο ένας ήταν να πάρω τον κόσμο του Gianni και να τον ανανεώσω. Και ο δεύτερος να εξελίξω τις κολεξιόν".
Τελικά, θα παραδεχτεί μεταγενέστερα ότι έκανε πολλά λάθη εκείνη την εποχή και κυρίως ότι προσπάθησε να είναι ο Gianni και όχι ο εαυτός της. Αν και ήταν μάλλον το δεύτερο που δημιούργησε τα μεγαλύτερα προβλήματα: η Donatella είχε εθιστεί στην κοκαΐνη και όσοι την έζησαν εκείνα τα χρόνια περιγράφουν ένα "άσχημο τέρας" στο οποίο κανείς δεν ήθελε να βρίσκεται κοντά. Η ίδια, μάλιστα, θα παραδεχτεί σε συνέντευξή της στη Vogue το 2005, "Όταν κάνεις χρήση κοκαΐνης κάθε μέρα, το μυαλό σου σταματά να δουλεύει. Έκλαιγα, γελούσα, έκλαιγα, κοιμόμουν- δεν καταλάβαινα τι έλεγα όταν μιλούσα, ο κόσμος δεν μπορούσε να με καταλάβει… Ήμουν επιθετική. Η φωνή μου ήταν πάντα υψωμένη. Η οικογένειά μου με φοβόταν, τα παιδιά μου πάγωναν από τον φόβο".
Ο οίκος έφτασε ένα βήμα πριν τη χρεοκοπία, σημαντικά περιουσιακά στοιχεία της οικογένειας χρειάστηκε να βγουν στο σφυρί όπως η βίλα στο Μαΐάμι αλλά κι εκείνη στη λίμνη Κόμο – την οποία είχε αποκαταστήσει σχεδόν από το μηδέν ο Gianni, και διάφορα στελέχη, κορυφαίοι managers και οικονομικοί διευθυντές, προσελήφθησαν για να μαζέψουν τα χρέη και να ισοφαρίσουν τις απώλειες. Η μεγάλη αλλαγή, ωστόσο, ήρθε με την απεξάρτηση της Donatella Versace από τις ουσίες και την επιστροφή της στη δουλειά. Μάλιστα, γι' αυτή την εξέλιξη ήταν υπεύθυνος ο Elton John, φίλος της οικογένειας, που με την πρόφαση ότι φίλοι και συγγενείς θα συγκεντρώνονταν στο Μιλάνο για να γιορτάσουν τα 18α γενέθλια της κόρης της Allegra, την έβαλαν όλοι μαζί σ' ένα αεροπλάνο με προορισμό κλινική αποτοξίνωσης στις Η.Π.Α.
Για την ιστορία, με τη διαθήκη του ο Gianni Versace άφησε το 50% της εταιρείας του στην ανιψιά του Allegra (κόρη της Donatella), το 30% στον αδελφό του Santo και το 20% στην αδελφή του, ενώ στον γιο της Daniel – και τα δυο παιδιά τα έχει αποκτήσει από τον γάμο της με το πρώην μοντέλο Paul Beck, με τον οποίο πήραν διαζύγιο το 2000- τη συλλογή του από ακριβά έργα τέχνης.
Η αναβίωση & η επιστροφή στην κορυφή
Νηφάλια πια, η Donatella Versace κατάφερε να πετύχει την χρυσή ισορροπία ανάμεσα στο DNA του οίκου, που δημιούργησε ο αδελφός της, την πληθωρική δηλαδή λάμψη και την τολμηρή θηλυκότητα, διατήρησε τα έντονα χρώματα και τα αέρινα υφάσματα, και τα μετουσίωσε σε νέες, απαλές γραμμές, δημιουργώντας μία πιο σύγχρονη εκδοχή του σέξι. Εξάλλου, η μόδα είχε αρχίσει να υιοθετεί τα χαρακτηριστικά της "ήσυχης πολυτέλειας" και ήταν η διορατικότητα της σχεδιάστριας που βοήθησε να επιβιώσει μέσα σ' αυτό το κλίμα ένας οίκο συνώνυμος της κραυγαλέας πολυτέλειας. "Πρέπει να ανανεώνεσαι διαρκώς, γιατί αυτό που μετράει στη μόδα είναι το αύριο. Το σήμερα είναι ήδη παλιό", είχε δηλώσει κάποτε.
Στα χρόνια της επιστροφής στη κορυφή, αν μπορεί κανείς να τα αποκαλέσει έτσι, η Donatella φρόντισε, επίσης, να κάνει αυτό που ήξερε ήδη καλά: να διατηρήσει αλώβητη τη σχέση του brand με το star system. Η καμπάνια του οίκου με πρωταγωνίστρια τη Madonna, το 2005, φωτογραφημένη από τον Mario Testino, που απεικονίζει τη σταρ ως ένα στέλεχος επιχείρησης με τη χαρακτηριστική σφραγίδα του high glamour Versace style είναι ένα δείγμα αυτής της "στρατηγικής", όπως εξάλλου είναι και το show του 2018 στην πασαρέλα του οποίου η Donatella συγκέντρωσε τις μούσες του αδελφού της Gianni από τα 90s, Cindy Crawford, Naomi Campbell, Claudia Schiffer, Carla Bruni και Helena Christensen.
Στο μεταξύ, ήδη από το 2008, είχε ξεκινήσει τις συνεργασίες με άλλους, τότε ανερχόμενους, σχεδιαστές, με σκοπό να κρατήσει ζωντανή την επαφή με νεώτερες γενιές. Εκείνη τη χρονιά ανέθεσε στον Christopher Kane να αναβιώσει την ξεχασμένη σειρά Versus, ενώ το 2012 συνεργάστηκε με τον Jonathan Anderson για μια capsule συλλογή της σειράς, και το 2013 έκανε το ίδιο με τον Anthony Vaccarello, ο οποίος αμέσως μετά από εκείνη την επιτυχία ανέλαβε creative director της Versus Versace για τρία χρόνια πριν αναλάβει τον Saint Laurent. Και για να φτάσουμε στο σήμερα, τον Σεπτέμβριο του 2021, η Donatella Versace θα συνεργαστεί με τον Kim Jones, καλλιτεχνικό διευθυντή του Fendi, για την υβριδική συλλογή "Fendace", ακολουθώντας το πνεύμα της εποχής που ανέδειξε τις megafashion συνεργασίες σε trend.
Ένα χρόνο πίσω από σήμερα, το 2022, και το περιοδικό W αναρωτιέται σε τίτλο του "Γιατί ο Versace είναι παντού αυτή τη στιγμή;". Το δυναμικό cοmeback του οίκου σ' αυτό που αποκαλούμε επιδραστική μόδα (και πωλήσεις), είναι ένας συνδυασμός της επιμονής της Donatella να εξελλίσει διαρκώς το brand, των άρρηκτων δεσμών της με τη showbiz την οποία εξακολουθεί να ντύνει τόσο στο κόκκινο χαλί, δημιουργώντας αξιομνημόνευτες στιγμές [ βλ. το Jungle Dress που η Jennifer Lopez φόρεσε στα Grammy του 2000 και έγινε η αφορμή για να δημιουργηθεί το Google Images ], όσο και στη σκηνή [ βλ. τα κοστούμια της Lady Gaga στη Born This Way τουρνέ], την αδιαπραγμάτευτη συνεργασία με supermodels – από τα shows του οίκου δεν απουσιάζουν ποτέ τα top models κάθε εποχής, όπως για παράδειγμα οι αδελφές Hadid-, αλλά και της αναβίωσης του ενδιαφέροντος για τη vintage μόδας, στην οποία ο οίκος Versace έχει πολλά να προσφέρει.
Σύμφωνα, μάλιστα με το εν λόγω άρθρο, οι πωλήσεις σε vintage Versace κομμάτια από το πρώτο τετράμηνο του 2021 στο πρώτο του 2022 πολλαπλασιάστηκαν, και ειδικά για τα vintage Versace φορέματα τετραπλασιάστηκαν! Το 2002, ήταν επίσης η χρονιά που οι πλατφόρμες Medusa Aevitas, που αξιοποιούν το όνομα και το iconic σύμβολο Medusa, δημιούργησαν μία από τις μεγαλύτερες τάσεις της χρονιάς στα παπούτσια. Και … just like that, o οίκος Versace είναι ξανά στην κορυφή.
"Στη ζωή μου δεν είχα άλλη επιλογή από το να γίνω ένα δυνατό πρόσωπο", έχει δηλώσει η Donatella μία από τις (ελάχιστες) ισχυρές γυναίκες της βιομηχανίας της μόδας αυτή τη στιγμή. Το μέλλον του Versace, τον οποίο εξαγόρασε το 2018 η Michael Kors Holdings Limited (Capri Holdings σήμερα), παραμένει άγνωστο μετά την αποχώρηση της Donatella Versace- όποτε κι αν έρθει αυτή. Η κόρη της Allegra στην οποία ο θείος της άφησε το μεγαλύτερο μερίδιο του οίκου βλέποντας σ' αυτή τον εαυτό του, δεν έχει εκφράσει κανένα ενδιαφέρον για τη μόδα ή την επιχείριση, έχοντας αντιμετωπίσει, εξάλλου, στο παρελθόν τους δικούς δαίμονες παλεύοντας με τη νευρική ανορεξία. To ίδιο και ο γιος της σχεδιάστρια, Daniel, που ασχολείται με τη μουσική και επιμένει να παραμένει, όπως και η αδελφή του, μακριά από τη δημοσιότητα. H μοναδική από την οικογένεια Versace που έχει ασχοληθεί με τη μόδα έχοντας σπουδάσει σχέδιο, είναι η ανιψιά της, κόρη του Santo, Francesca Versace, αλλά έχει επιλέξει να εργάζεται μακριά από την οικογενειακή επιχείρηση. Ποιος απομένει, λοιπόν;
Ο μύθος του οίκου Versace μοιάζει να αποτέλεσε μία υπόθεση προσωπική ανάμεσα στα δυο αδέλφια Gianni και Donatella, που παιδικός τους φίλος είχε περιγράψει κάποτε ως μία ενιαία οντότητα ( "Στην οικογένεια Versace υπάρχουν δυο παιδιά, ο Santo και ο Gianni με τη Donatella"). Και πιθανότατα, αυτός θα ολοκληρωθεί μαζί τους.
*Με στοιχεία από τα Newsweek, The Guardian, Interview Magazine, W Magazine, Harper's Bazaar, Britannica